Bir Ülkede Ekonomik Kriz Nasıl Çıkar Sebepleri Nedir

Toplumun her kesimini doğrudan ve yakından ilgilendiren ekonomik kriz ciddi problemlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Yalnızca ülke içerisinde değil ülkenin ilişki içerisinde olduğu diğer ülkeleri de etkilemektedir. Bu kapsamda bir ülkede ekonomik kriz nasıl çıkar, sebepleri nedir ve türevi konulara değinilmesi yararlı olacaktır.

Kriz Nedir?

Ülke ekonomisinin öngörülemeyen şekilde aniden bunalıma girmesi, çeşitli mekanizmaların işlemez halde kalmasına ekonomik kriz denilmektedir. Latince anlamı bunalım ve buhran olan kriz kelimesi ülkelerin kaçınması gereken bir olgudur ve başta tüketiciler olmak üzere toplumun her kesiminin hayatını bir kabusa çevirebilir.

Ekonomik Krizin Nedenleri

İktisat otoritesi Irving Fisher ve yine Fisher kadar değerli bir iktisatçı olan Hyman Minsky ekonomik problemlerin perde arkasında piyasaların borç yapısının yattığını söylemektedir. Minsky’e göre bir ülke ekonomisinin ardında ponzi ve spekülatif amaçlı para talebinden kaynaklanan finansmanların toplam krediler içindeki oranı ne kadar fazla olursa o ülkenin ekonomisi de kriz ve bunalım gibi konulara karşı o denli savunmasız olacaktır. Bilindiği gibi finansman borç miktarına karşın gelir oranına bakılarak belirlenir. Bu kapsamda oranda meydana gelen dengesizlik sonrasında firmanın borcunu ödeyebilmesi mümkün olmaz ve satış yapmaya ya da yeni borç kaynakları aramaya başlar. Fakat bu durum ekonominin geneline yayıldığında kriz ortaya çıkmış olur, üretim düşer, borç miktarı artar, deflasyon boy gösterir.

Frederic Mishkin ise bir ekonomik krizin:

1. Faiz oranlarının yükselmesi,
2. Belirsizliklerin artması,
3. Varlık piyasalarının bilanço üzerindeki etkileri,
4. Bankacılık sektöründe yaşanan sorunlardan kaynaklanabileceğini söylemiştir.

Mishkin, ekonomik krizin temelinin bu 4 faktöre dayandığını söylemektedir. Faiz oranlarının yükselmesi, bankaların bilançolarında daha yüksek miktarda olumsuzluğun ortaya çıkması, hisse senedi piyasalarında meydana gelen düşüşler ve ülkenin yapısıyla ilgili çeşitli beilrsizliklerin ortaya çıkması ekonomik krizin göstergesidir.

Ayrıca bu dört koşulun aynı anda gerçekleşmesine de gerek yok. uzman iktisatçı Mishkin’e göre bu 4 faktörden herhangi birisinin geçerli olması halinde de kriz oluşabilir.

Ekonomik krizlerin ortaya çıkışını sadece bu görüşlerle de sınırlandırmamak gerekir. Her iktisatçı krizin ortaya çıkışıyla ilgili farklı şeyler söyleyebilir, çünkü her krizin ortaya çıkış sebebi birbirinden farklı olabilir ve yine farklı bir olaya indirgenebilir. Yine de genel bir inceleme yapılacak olursa bugüne kadar çıkan krizlerin çok büyük bir kısmının üretim hızının düşmesi, fiyatlar genel seviyesinin düşmesi, fiyatlar genel seviyesinin artması, ücretlerin düşmesi, borsanın çökmesi, spekülatif amaçlı para talebinin artması, işsizlik, arz fazlalığı ve talep azlığı gibi sebeplerden kaynaklandığı görülecektir. Ayrıca ekonomik krizlerin ortaya çıkışı sadece ülke içinde değil ülke dışında yaşanan gelişmelerden de kaynaklanabilir. Borç ilişkisinin olduğu bir ülkede meydana gelen kriz, farklı bir ülkeyi de kriz batağına sürükleyebilir.

Ayrıca deprem, sel ve yangın gibi doğal afetler de ekonomik krizin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu kapsamda gerçekleşen ve gerçekleşebilecek her türlü değişime karşı hazırlıklı davranılması gerekmektedir.

Türkiye Ekonomik Krizleri

Ülkemiz 1994 ve 2001 yıllarında büyük ölçekli krizler yaşadı, ancak cumhuriyetin kurulduğu yıllarda dahil olmak üzere ülkemizin geçmişi çeşitli büyük krizlerle dolu.

1 – 1980 Öncesi Krizleri

Türkiye, 1980’lı yılların öncesinde irili ufaklı onlarca farklı kriz yaşadı ve bunların çok büyük bir kısmı yine şu günlerde olduğu gibi sanayiden kaynaklanıyordu. 1980 öncesinde sanayi faaliyeti yürüten girişimciler ithal malla üretim yapıyordu, ancak ülkede sabit döviz kuru rejimi mevcuttu. Bu kapsamda korumacı bir politika izleniyordu, ancak ihracat yapanlar için bu çok ciddi bir problemdi.

2 – 1994 Krizi

1994 yılının Ocak ayında başlayan kriz tam 4 ay sürdü ve Türk Lirası dolar karşısında hızla değer kaybetti. Merkez Bankası, döviz kurundaki hızlı yükselişi önlemek için yüklü miktarda döviz sattı ve döviz rezervinin neredeyse yarısını kaybetti. 1993 yılında gecelik faiz oranı % 70 civarındayken 1994 yılının ilk 4 ayı içerisinde % 700’lere yükseldi, enflasyon ise % 106,3 seviyelerindeydi.

3 – 2001 Krizi

1998 yılında Rusya’da ve Asya’da çıkan kriz ilk başlarda sadece o ülkeleri etkilemişti, ancak zaman geçtikçe bu krizin etkileri Türkiye’de de kendisini hissettirmeye başladı. % 70 oranında gerçekleşen enflasyon artık kanıksanmıştı fakat daha da yükselmeye devam ediyordu. Cari işlem açığı milli hasılanın % 4.9’una tekabul ediyordu. Bu dönemde yaşanan krizin en önemli nedenleri siyasal sorunlar, sermaye çıkışında yaşanan problemler, şirketlerin iflas etmeye başlaması, faiz oranlarının yükselmesi ve 1999’de gerçekleşen 17 Ağustos depremiydi. Deprem Gebze başta olmak üzere bölgedeki üretimin çok ciddi şekilde düşmesine neden oldu.

Faizsiz Yatırım Araçları Nelerdir Enine Boyuna Araştırdık konulu yazımızı da ortalama 3 dk içerisinde buradan https://sifirfaizli.com/faizsiz-yatirim-araclari-nelerdir-enine-boyuna-arastirdik/ okuyabilirsiniz.