Tüm Detaylarıyla Murabaha Nedir Nasıl Bir Sistemdir

Ticaretin ortaya çıktığı dönemden bu yana uygulanan en eski ve ilkel satın alma yöntemlerinden birisi olan murabaha dinde de kendisine yer bulmuş ve bu kapsamda katılım bankacılığının en temel uygulamalarından birisi haline gelmiştir. Tüketicilerin satın alım gücü zayıfken başvurduğu bu yöntem kapsamında sermaye sahibi bir kişi ya da kurum tüketici adına murabaha gerçekleştirir ve alışverişin yapılabilmesini mümkün kılar.

Katılım bankacılığında çok önemli bir yer tutması itibariyle tüm detaylarıyla murabaha nedir, nasıl bir sistemdir ve süreç nasıl işler gibi konulara değinilmesi yararlı olacaktır.

Murabaha Nedir?

Murabaha, satın alma gücü zayıf bir kişi adına talep edilen mal ya da hizmeti satın alma gücü yüksek bir kişinin satın alması ve satın alan sermaye sahibinin peşin ödediği parayı satın alma gücü zayıf kişiden taksitlerle alması işlemine verilen addır.

Dinde kabul gören murabaha usulüyle gerçekleştirilen alışverişe faiz bulaşmaz çünkü satılan şey para değil malın kendisidir ve sipariş usulü mal ya da hizmet satın alan kişinin bunu kar ederek satması da caizdir.

1980’li yıllardan itibaren finans kurumu olarak adlandırılan katılım bankaları aracılığıyla Türkiye’de literatüre tekrardan giren murabaha, katılım bankacılığının temelidir ve olmadığı bir katılım bankacılığı uygulaması düşünülemez.

Ayrıca İslam Hukuku’nda da kendisine yer edinen murabahanın nasıl uygulanacağı, nelere dikkat edilmesi gerektiği ve sürecin nasıl olacağı gibi detayların tümü yazılıdır.

Katılım Bankalarının Murabaha Hassasiyeti

Katılım bankaları murabaha usulüyle alışveriş yapacağı zaman bazı hususlara dikkat etmek durumundadır. Bu noktalar genel itibariyle gerçekleştirilecek ticaretle ilgili olsa da satın alınacak mal ya da hizmetin ne olduğu gibi detaylar da bilinmek durumundadır.

Alınıp Satılacak Mal ya da Hizmet Var Mı?

Katılım bankalarının murabaha usulüyle finansman tahsis etmesinin mümkün olması için alınıp satılabilecek bir mal ya da hizmet olması gerekmektedir. Bilindiği gibi katılım bankaları nakit para verip bunu faiziyle tahsis edemez, dolayısıyla satın alınabilecek mal ya da hizmetin proforma fatura ile belgelenebiliyor olması gerekir.

Dolayısıyla vergi ödemeleri, cezalar, harçlar ya da noter masrafları gibi maliyetleri murabaha usulüyle karşılamak mümkün değildir.

Alınıp satılacak mal ya da hizmet nedir?

Katılım bankacılığının İslam esaslarına dayandığı ve yapılacak tüm ticari işlemlere de bu açıdan baktığı bilinmektedir. Bu kapsamda alınıp satılacak mal ya da hizmetin dini esaslara uygun olup olmadığı konusunda da net olunmalı ve bu konuda da herhangi bir sorunun olmadığı bilinmelidir. Katılım bankaları bu açıdan sigara, kumar, bahis, alkol vb. için murabaha usulüyle finansman tahsisi yapmaz.

Alınıp satılacak mal ya da hizmet taksitle satılabilir mi?

Murabaha ile finansman tahsis eden katılım bankaları peşin ödemeyle satın aldığı malı tüketiciye taksitle satmaktadır. Bu kapsamda satın alınan mal ya da hizmetin taksitle satılabilir olması da gerekmektedir. Bu kapsamda para ya da para yerine geçebilecek herhangi bir değişim aracının murabaha usulüyle satın alınması mümkün değildir, çünkü en nihayetinde satılan şey para ya da para yerine geçebilen bir değişim aracı olduğu için faiz söz konuu olacaktır.

Sözleşme yapıldı mı?

Murabaha usulüyle finansman tahsis edecek katılım bankalarının dikkat ettiği hususlardan birisi de alıcıyla satıcının sözleşme yapıp yapmadığıdır. Sözleşmesi yapılan işe katılım bankasının müdahil olması mümkün değildir, çünkü murabaha katılım bankasının sözleşmeye taraf olması usulüne dayanır. Bu sebeple murabaha öncesinde belge talep eden katılım bankası asıl faturayı değil de asıl faturada yer alacak maliyeti gösteren proforma faturayı talep eder.

Murabaha ile Ev Almak

Katılım bankalarına başvurarak ev satın almak isteyen tüketiciler bunu murabaha usulüyle gerçekleştirmiş olur. Farkında olmasa da her tüketici bu sürecin doğru şekilde işlemesine katkıda bulunur.

Bir ev beğenen tüketici bu evi peşin ödemeyle satın alacak parası olmadığı için katılım bankasına gider ve katılım bankasının bu evi peşin ödemeyle kendi adına satın almasını, ardından vadeyle kendisine satmasını ister. Katılım bankası bu teklifi değerlendirir ve olumlu olması halinde mal mülkiyetinin üzerine bir miktar kar koyarak vadeli satışı gerçekleştirmek üzere evi satın almaya karar verir. Bu süreçte gerekli işlemleri halletmesi için evi satın almak isteyen tüketiciyi de katılım bankasına vekil kılan banka, en nihayetinde evi satın alır ve üzerine ipotek koyarak en başta o evi isteyen tüketicinin üzerine devreder.

Borç ödemeye başlayan tüketici tüm ödemeleri yaptığında evin üzerindeki ipotek kalkar.

Murabaha Süreci

Murabaha sürecini Ali isimli bir esnaf üzerinden örneklendirmek gerekirse:

• Ali, 10 bin TL değerindeki baharatı satın almak ister fakat bunun için yeterli parası olmadığından katılım bankasına gider,
• Katılım bankasına bu malı kendi adına satın almasını, daha sonra üzerine kar ekleyerek taksitle kendisine satmasını teklif eden Ali, teklifinin değerlendirilmesini bekler,
• Banka, Ali’nin teklifini değerlendirir ve yapılacak ticareti araştırdıktan sonra olumlu olması halinde Ali’ye malı satın alacağını haber verir ve Ali’yi bu satın alma işlerini halletmesi için vekil kıldığını belirtir,
• Banka adına vekil kılınan Ali, ödeme yapılacak aşamaya kadar tüm işlemleri halleder ve bunu bankaya haber eder,
• Banka, Ali’nin yaptığı işlemleri kontrol eder ve satıcıyla iletişime geçerek sözleşmeyi hazırlamasını ister,
• Sözleşmeyi hazırlayan satıcının hesabına parayı yatıran banka malın sahibi olur,
• Malın sahibi olduğu anda üzerine kar ekleyerek Ali’ye malı satan banka Ali’den her ay anlaşılan miktarda borç ödemesi yapmasını ister,
• Ali, bankanın kendi adına satın aldığı malı hizmetlerinde kullanır ya da yine satar ve bankaya olan borcunu öder.

Görüldüğü gibi murabaha oldukça geleneksel bir ticaret yöntemidir, ancak bu geleneksellik onun başarısız ya da eskiyen bir yöntem olduğunu akıllara getirilmemelidir. Bu yöntemle iş yapan esnaf, banka ve çeşitli kurumlar fiziksel bir alışverişe vesile olması itibariyle alacaklarını çok daha kolay tahsil etmekte ve kısa süre içerisinde büyüyebilmektedir.

Kar Payı Nedir Ne İşe Yarar Basit Anlatım konulu yazımızı da buradan ortalama 3 dk da okuyabilir ve bu hususlarda daha da detaylı alternatif bilgilere ulaşabilirsiniz.